توافقنامۀ چارچوبی که با شرکت آسترالیایی «فورتسکیو» در بخش معدنها امضا شدهاست، واکنشهای گونهگونی را برانگیخته است.
شماری از نمایندهگان بخش خصوصی و یک مشاور پیشین وزارت معادن میگویند که همانند پیمانهای بزرگ معدنها این توافقنامه نیز سودی در پی نخواهد داشت.
در سندیکه با شرکت «فورتسکیو» امضا شدهاست حکومت افغانستان با دادن حق انحصاری متعهد به فراهم سازی امکانات برای انجام بررسیهای این شرکت شدهاست و در صورت علاقهمندی شرکت «فورتسکیو» در مراحل بعدی نیز این حق به این شرکت محفوظ شدهاست.
اما عبدالواسع حیدری، مشاور پیشین وزارت معادن میگوید که در این سند مسؤولیتهای این شرکت استرالیایی روشن نشدهاست: «ایجاب میکند موضوعات فنی و حقوقی بهگونۀ همهجانبه ترسیم شود که به اساس آن تعهدات و الزامات طرفین مشخص شود و در صورتی که اگر مشکلی پیش میآید براساس همین الزامات بتوانیم پیمانکار را به عملیسازی تعهداتش وادار بسازیم.»
امضای توافقنامههای چارچوبی و تفاهمنامهها بهگونۀ انحصاری در بخشهای گونهگون از جمله معدنها، بندسازی و بهداشت با این شرکت آسترالیایی نیز پرسش برانگیز شدهاست.
واحد تسهیل سرمایهگذاری ادارۀ امور ریاستجمهوری که زمینهساز و هماهنگ کنندۀ امضا و پیگیری این سندها است، حاضر به پاسخگویی به پرسشها و انتقادها در اینباره نیست.
شماری از نمایندهگان مجلس، از چگونگی عملکرد ادارۀ امور دربارۀ قراردادها انتقاد میکنند.
سیمین بارکزی، عضو مجلس نمایندهگان گفت: «متأسفانه از بیش از یک سال به اینسو همه قراردادهای بزرگ در ادارۀ امور صورت میگیرد و نمیخواهند اطلاعات آنها به بیرون درز کند.»
سخی احمد پیمان، رییس اتاق صنایع و معادن کابل نیز افزود: «از سرمایهگذاری خارجی پشتیبانی میکنیم اما نه آنگونه که در مس عینک، آهن حاجی گک و دهها پروژۀ دیگر تجربه کردیم که خارجیها آمدند و در نهایت هیچ سودی از قرارداد شان به مردم افغانستان به دست نیامد.»
با این همه، خوشبینیهایی نیز وجود دارند.
اتاق تجارت بینالمللی آمدن این شرکت بزرگ آسترالیایی را به افغانستان گام بزرگ و امیدوارکننده میداند.
حجت فضلی، رییس اجرایی اتاق تجارت بینالمللی بیان داشت: «بخش اقتصادی این بسیار مهم است. از دید اینکه افغانستان بتواند سرمایهگذاری خارجی را جلب بکند مخصوصأ در سکتور معادن و این اهمیت خاص دارد و میتواند مارا کمک بکند در قسمت اعتمادسازی به سرمایهگذاران بینالمللی دیگر که به افغانستان بیایند و سرمایهگذاری بکنند.»
اندرو فوریست از میلیاردران بزرگ جهان مالک شرکت فورتسکیو است. ارزش کنونی این شرکت در بازار سهام در حدود ۵۶ میلیارد دالر است.