Skip to main content
تازه‌ترین خبرها
تصویر بندانگشتی

نگاهی به سیاست خارجی افغانستان در صد سال گذشته

از استقلال افغانستان به دست شاه امان الله تا دومین دور ریاست جمهوری اشرف غنی بیش از صد سال از دیپلماسی معاصر افغانستان می‌گذرد.

تاریخ‌نگاران نوشته‌اند که شاه امان الله خان با سفر به ایران، مصر، اتحاد جماهیر شوروی آن زمان و شماری از کشورهای اروپایی نخستین گام‌ها را برای سیاست خارجی معاصر افغانستان برداشت، اما دیری نگذشته بود که افغانستان درگیر تنش‌های داخلی شد و جنجال‌ها بر سر خط دیورند با پاکستان و جنگ سرد امریکا و جماهر شوروی پیشین آغاز شدند.

افغانستان در این دور در کشمش‌های جهانی برای حفظ قدرت سیاست بی‌طرفی را اتخاذ کرد.

محمدعمر داوودزی، نمایندۀ ویژۀ دولت افغانستان در امور پاکستان گفت: «سیاست خارجی ما در دورۀ امین یک سیاست خوب بود. متوازن بود، استوار به زنده‌گی مسالمت‌آمیز بود. دوره جنگ حساب نمی‌شود.»

نادر شاه که از پس از حکومت نُه ماهه حبیب الله کلکانی در ۱۳۰۷به قدرت رسید نیز سیاست خارجی اش را چون سیاست خارجی امان الله خان اعلام کرد و حکومت چهارساله نادرشاه رابطه نیکی با انگلیس و شوروی داشت.

برخی از نویسنده‌گان می‌گویند ظاهر شاه در پادشاهی چهل ساله‌اش توانست بی‌طرفی‌اش را درسیاست خارجی حفظ کند اما به‌گفته آنان در سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۸ شماری از قدرت‌های منطقه‌ ظاهرشاه را بی‌طرف نمی‌دانستند.

ظاهرشاه در دهۀ اخیر سلطنت خود تلاش کرد در کنار گسترش روابط با روس‌ها، روابط کابل را با ایران و پاکستان هم بهتر بسازد.

شاه سفرهای زیادی به کشورهای مختلف از جمله امریکا داشت تا توجه آنان را به افغانستان جلب کند اما این سفرها افغانستان را میان جنگ دو قطب بزرگ جهان - امریکا و شوروی پیشین – قرار داد.

وحید عمر، مشاور ارشد رییس‌جمهور در امور روابط عامه و استراتیژیک بیان داشت: «سیاست خارجی افغانستان در صد سال گذشته کار سختی بود. تعادلاتی بود که باید حفاظت می‌شد، توازن در نظر گرفته می‌شد؛ امریکا آمد، ناتو آمد، چین و ایران بودند.»

پس از آن محمد داوود، پسرکاکای ظاهرشاه در ۲۶ سرطان ۱۳۵۲ در برابر پادشاهی ظاهرشاه کودتاه کرد و تغییراتی را در سیاست خارجی افغانستان رونما ساخت.

در پنج سال حکومت جمهوری داوود خان قراردادهای نظامی و تجاری با کشورهای آلمان، ایتالیا و امریکا امضا شد و افغانستان برای نخستین‌بار در یک ایتلاف منطقه‌یی با کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و عراق شرکت کرد.

در دورۀ حاکمیت داوود خان، رابطه افغانستان و پاکستان هم‌چنان تیره بود حتی باری بر سفارت پاکستان در کابل حمله شد. حکومت پاکستان در اقدام مشابه کنسولگری‌های کویته و پشاور را بست.

شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در ناوری اظهار داشت: «پاسپورت افغانی به حدی ارزش داشت که شهروندان می‌توانستند بدون ویزه به کشورها سفر کنند.»

در سال ۱۳۵۷هجری خورشیدی، جمهوری دموکراتیک خلق به پشتیبانی جماهیر شوروی پیشین در افغانستان آغاز شد در این دور بیش‌تر از یک دهه سیاست خارجی افغانستان دنبال رو به شرق وابسته به جماهر شوروی بوده و الگوی چپی بر سیاست خارجی افغانستان حاکم بود.

در دورۀ پنج ساله حاکمیت مجاهدین در افغانستان نیز سیاست خارجی تدوین شده نبود و سیاست خارجی افغانستان متأثر از جنگ‌های داخلی در کشور بود و تنها چند کشور منطقه چون هند، ایران، و کشورهای آسیای میانه و ترکیه با افغانستان روابط سیاسی داشتند.

در دورۀ حاکمیت پنج سالۀ طالبان نیز تنها سه کشور امارات متحده عربی، عربستان سعودی و پاکستان امارت اسلامی را به رسمیت می‌‎شناختند.

با سرنگونی رژیم طالبان درسال ۱۳۸۰صفحه تازه‌یی در روابط افغانستان و جهان رقم خورد. در دورۀ ریاست جمهوری حامد کرزی، افغانستان با هم پیمان اصلی‌اش ایالات متحده روابط پرتنشی را سپری کرد؛ روابط نیک و نزدیک افغانستان با این کشور به سمت تنش رفت تا آن‌جا که حامد کرزی از امضای پیمان راهبردی با امریکا امنتاع کرد.

 اما با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی روابط کابل با واشنگتن و امضای پیمان امنیتی دوجانبه گسترش یافت. اما امضای توافق نامه صلح دوحه و چگونگی گفت‌وگو با طالبان و رهایی هزاران زندانی طالب، باردیگر روابط دو طرف را تیره ساخت.

به باور برخی از آگاهان، با جدی شدن موضوع احتمال ایجاد حکومت موقت، روابط کابل با واشنگتن باردیگر روبه سردی نهاده است.

نگاهی به سیاست خارجی افغانستان در صد سال گذشته

تاریخ‌نگاران نوشته‌اند که شاه امان الله خان با سفر به ایران، مصر، اتحاد جماهیر شوروی آن زمان و شماری از کشورهای اروپایی نخستین گام‌ها را برای سیاست خارجی معاصر افغانستان برداشت.

تصویر بندانگشتی

از استقلال افغانستان به دست شاه امان الله تا دومین دور ریاست جمهوری اشرف غنی بیش از صد سال از دیپلماسی معاصر افغانستان می‌گذرد.

تاریخ‌نگاران نوشته‌اند که شاه امان الله خان با سفر به ایران، مصر، اتحاد جماهیر شوروی آن زمان و شماری از کشورهای اروپایی نخستین گام‌ها را برای سیاست خارجی معاصر افغانستان برداشت، اما دیری نگذشته بود که افغانستان درگیر تنش‌های داخلی شد و جنجال‌ها بر سر خط دیورند با پاکستان و جنگ سرد امریکا و جماهر شوروی پیشین آغاز شدند.

افغانستان در این دور در کشمش‌های جهانی برای حفظ قدرت سیاست بی‌طرفی را اتخاذ کرد.

محمدعمر داوودزی، نمایندۀ ویژۀ دولت افغانستان در امور پاکستان گفت: «سیاست خارجی ما در دورۀ امین یک سیاست خوب بود. متوازن بود، استوار به زنده‌گی مسالمت‌آمیز بود. دوره جنگ حساب نمی‌شود.»

نادر شاه که از پس از حکومت نُه ماهه حبیب الله کلکانی در ۱۳۰۷به قدرت رسید نیز سیاست خارجی اش را چون سیاست خارجی امان الله خان اعلام کرد و حکومت چهارساله نادرشاه رابطه نیکی با انگلیس و شوروی داشت.

برخی از نویسنده‌گان می‌گویند ظاهر شاه در پادشاهی چهل ساله‌اش توانست بی‌طرفی‌اش را درسیاست خارجی حفظ کند اما به‌گفته آنان در سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۸ شماری از قدرت‌های منطقه‌ ظاهرشاه را بی‌طرف نمی‌دانستند.

ظاهرشاه در دهۀ اخیر سلطنت خود تلاش کرد در کنار گسترش روابط با روس‌ها، روابط کابل را با ایران و پاکستان هم بهتر بسازد.

شاه سفرهای زیادی به کشورهای مختلف از جمله امریکا داشت تا توجه آنان را به افغانستان جلب کند اما این سفرها افغانستان را میان جنگ دو قطب بزرگ جهان - امریکا و شوروی پیشین – قرار داد.

وحید عمر، مشاور ارشد رییس‌جمهور در امور روابط عامه و استراتیژیک بیان داشت: «سیاست خارجی افغانستان در صد سال گذشته کار سختی بود. تعادلاتی بود که باید حفاظت می‌شد، توازن در نظر گرفته می‌شد؛ امریکا آمد، ناتو آمد، چین و ایران بودند.»

پس از آن محمد داوود، پسرکاکای ظاهرشاه در ۲۶ سرطان ۱۳۵۲ در برابر پادشاهی ظاهرشاه کودتاه کرد و تغییراتی را در سیاست خارجی افغانستان رونما ساخت.

در پنج سال حکومت جمهوری داوود خان قراردادهای نظامی و تجاری با کشورهای آلمان، ایتالیا و امریکا امضا شد و افغانستان برای نخستین‌بار در یک ایتلاف منطقه‌یی با کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و عراق شرکت کرد.

در دورۀ حاکمیت داوود خان، رابطه افغانستان و پاکستان هم‌چنان تیره بود حتی باری بر سفارت پاکستان در کابل حمله شد. حکومت پاکستان در اقدام مشابه کنسولگری‌های کویته و پشاور را بست.

شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در ناوری اظهار داشت: «پاسپورت افغانی به حدی ارزش داشت که شهروندان می‌توانستند بدون ویزه به کشورها سفر کنند.»

در سال ۱۳۵۷هجری خورشیدی، جمهوری دموکراتیک خلق به پشتیبانی جماهیر شوروی پیشین در افغانستان آغاز شد در این دور بیش‌تر از یک دهه سیاست خارجی افغانستان دنبال رو به شرق وابسته به جماهر شوروی بوده و الگوی چپی بر سیاست خارجی افغانستان حاکم بود.

در دورۀ پنج ساله حاکمیت مجاهدین در افغانستان نیز سیاست خارجی تدوین شده نبود و سیاست خارجی افغانستان متأثر از جنگ‌های داخلی در کشور بود و تنها چند کشور منطقه چون هند، ایران، و کشورهای آسیای میانه و ترکیه با افغانستان روابط سیاسی داشتند.

در دورۀ حاکمیت پنج سالۀ طالبان نیز تنها سه کشور امارات متحده عربی، عربستان سعودی و پاکستان امارت اسلامی را به رسمیت می‌‎شناختند.

با سرنگونی رژیم طالبان درسال ۱۳۸۰صفحه تازه‌یی در روابط افغانستان و جهان رقم خورد. در دورۀ ریاست جمهوری حامد کرزی، افغانستان با هم پیمان اصلی‌اش ایالات متحده روابط پرتنشی را سپری کرد؛ روابط نیک و نزدیک افغانستان با این کشور به سمت تنش رفت تا آن‌جا که حامد کرزی از امضای پیمان راهبردی با امریکا امنتاع کرد.

 اما با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی روابط کابل با واشنگتن و امضای پیمان امنیتی دوجانبه گسترش یافت. اما امضای توافق نامه صلح دوحه و چگونگی گفت‌وگو با طالبان و رهایی هزاران زندانی طالب، باردیگر روابط دو طرف را تیره ساخت.

به باور برخی از آگاهان، با جدی شدن موضوع احتمال ایجاد حکومت موقت، روابط کابل با واشنگتن باردیگر روبه سردی نهاده است.

هم‌رسانی کنید