Skip to main content
تازه‌ترین خبرها
تصویر بندانگشتی

بررسی توافق‌نامه‌های صلح در جریان بحران چهل سالۀ افغانستان

از بحران جاری در کشور بیش از چهار دهه می‌گذرد. تاریخ نگاران، کودتای هفتم ثور سال ۱۳۵۷هجری خورشیدی را که به سقوط حکومت محمد داوود منجر شد، آغاز بحران کنونی در کشور می‌گویند.

هرچند از آن زمان تاکنون در دوره‌های گونه گون، با تلاش کشورهای دور و نزدیک، روندهای صلح در کشور به‌گونه‌یی شکل گرفتند؛ اما بیشتر این تلاش‌ها نتیجه ملموسی نداشتند چرا که به باور تاریخ‌نگاران، بازیگران کلان در بحران افغانستان به موفقیت یک روند صلح دل بستگی نداشتند ویا هم آن را جدی نمی‌گرفتند.

شماری از تاریخ‌نگاران و سیاست‌گران خواست‌های شخصی، تنظیمی و مداخله کشورهای منطقه و جهان را عوامل اصلی نرسیدن افغانستان به صلح پایدار می‌گویند.

برای حل بحران‌ها درافغانستان در جریان بیش از چهل سال گذشته، تاکنون چندین توافق‌نامه صلح میان طرف‌های درگیر به امضا رسیده‌اند.

یکی از نخستین توافق‌نامه‌های صلح در چهل سال گذشته، توافق‌نامۀ سیاسی ژنو است. این توافق‌نامه با میانجی‌گری سازمان ملل متحد با حضور نماینده‌گان افغانستان، پاکستان و شوروی پیشین در هشتم اپریل سال ۱۹۸۸در ژنو امضا شد که به آغاز خروج سربازان شوروی پس از حضور ده ساله در افغانستان منجر شد.

با ادامۀ جنگ مجاهدین در برابر حکومت داکتر نجیب، او مشی مصالحه ملی را در پیش گرفت. طرح مصالحۀ ملی داکتر نجیب در شرایطی که یک طرف جنگ غرق در احساس پیروزی بود و برای سقوط دولت برنامه‌ریزی می‌کرد، نتوانست ره به جایی ببرد و حکومت نجیب سقوط کرد.

در بیست و چهارم اپریل ۱۹۹۲، شورای پنجاه‌ویک نفری مجاهدین در پاکستان تشکیل شد. این شورا مسؤولیت داشت که قدرت را به‌عنوان حکومت موقت در دورۀ انتقالی به دست بگیرد. رهبری این شورا در دو ماه اول به صبغت‌الله مجددی و در چهار ماه بعد به برهان‌الدین ربانی به‌عهده داشت. اما قبل از این‌که این شورا وارد کابل شود، جنگ میان گروه‌های مختلف جهادی آغاز شد.

پس از هر جنگ و گریز میان این تنظیم‌ها، هیئت‌های صلح تشکیل می‌شدند؛ اما هیچ‌کدام موفق به برقراری صلح نشدند تا این‌که گروۀ طالبان شکل گرفت و در سال ۱۹۹۶، کابل به دست این گروه سقوط کرد.

دورۀ پنج ساله طالبان نیز با مقاومت مردم دربخش‌هایی از کشور از جمله در شمال روبه‌رو شد تا سرانجام رژیم این گروه ازبهر پشتیبانی از اسامه بن لادن در سال ۲۰۰۱ میلادی از سوی امریکا سرنگون گردید.

در دسمبر سال ۲۰۰۱نشست بن با حضور جناح‌های سیاسی گونه گون اما بی نماینده طالبان برگزار شد. نشست بن، با وصف آن‌که اساس تازه‌یی را در افغانستان بنا نهاد، اما نتوانست به جنگ و خشونت پایان دهد و طالبان آهسته آهسته ساحه نفوذ شان را گسترش دادند.

همزمان با این توجه به یک توافق صلح با طالبان نیز جدی تر شد. در ماه جون ۲۰۱۰میلادی شورای عالی صلح تشکیل شد.

لویه جرگه مشورتی ملی صلح که با شرکت ۱۶۰۰ نماینده تشکیل شده بود، چارچوب گفت‌وگو با ناراضیان را تهیه کرد و تأسیس یک شورای عالی صلح را پیشنهاد کرد. اما در سپتمبر ۲۰۱۱برهان‌الدین ربانی رییس این شورا در کابل ترور شد.

در جون ۲۰۱۳میلادی برای نخستین‌بار دفتر سیاسی طالبان در دوحه گشایش یافت. اما اعلام مذاکرات مستقیم امریکا با طالبان، حامد کرزی رییس‌جمهور وقت را عصبانی کرد و او گفت‌وگوهای امنیتی با واشنگتن را به حال تعلیق در آورد.

در ماه می ۲۰۱۵میلادی نهاد پگواش یک نشست مقدماتی صلح افغانستان را در قطر برگزار کرد.

در جولای ۲۰۱۵ در چارچوب روند صلح مری، نماینده‌گان حکومت افغانستان و طالبان در نزدیک اسلام‌آباد باهم دیدار کردند.

در ماه سپتمبر سال ۲۰۱۶ میلادی، حکومت و حزب اسلامی حکمتیار پس از سال‌ها به توافق رسیدند و با حکم مصونیت از تعقیب دولت، آقای حکمتیار در ماه سال ۲۰۱۷ به کابل بازگشت.

در نومبر سال ۲۰۱۸نماینده‌گان چندین کشور در مسکو دربارۀ روند صلح افغانستان نشستی را برگزار کردند.

دانلد ترمپ رییس‌جمهور پیشین امریکا در سال ۲۰۱۹میلادی تلاش‌های صلح افغانستان را شدت بخشید. در جنوری ۲۰۱۹نمایندهگان امریکا با طالبان برای شش روز مذاکره کردند.

دوطرف نُه بار دیدار کردند تا سرانجام توافق نامه صلح دوحه در بیست وهشتم ماه فبروری سال ۲۰۲۰ امضا شد.

خروج تمامی نیروهای خارجی تا اول ماه می سال ۲۰۲۱ و آغاز مذاکرات صلح افغانستان بخش‌های اصلی این توافق‌نامه استند. اما اکنون که مذاکرات صلح ادامه دارند، امریکا پیش‌نویس یک توافق‌نامۀ صلح را به طرف‌‎های افغانی سپرده‌است که در آن از ایجاد یک حکومت انتقالی سخن زده شده‌است.

انتظار می‌رود در اوایل ماه آیندۀ میلادی یک نشست سرنوشت ساز در ترکیه برگزار شود و احتمالأ دربارۀ این توافق‌نامه تصمیم گرفته شود.

بررسی توافق‌نامه‌های صلح در جریان بحران چهل سالۀ افغانستان

شماری از تاریخ‌نگاران و سیاست‌گران خواست‌های شخصی، تنظیمی و مداخله کشورهای منطقه و جهان را عوامل اصلی نرسیدن افغانستان به صلح پایدار می‌گویند.

تصویر بندانگشتی

از بحران جاری در کشور بیش از چهار دهه می‌گذرد. تاریخ نگاران، کودتای هفتم ثور سال ۱۳۵۷هجری خورشیدی را که به سقوط حکومت محمد داوود منجر شد، آغاز بحران کنونی در کشور می‌گویند.

هرچند از آن زمان تاکنون در دوره‌های گونه گون، با تلاش کشورهای دور و نزدیک، روندهای صلح در کشور به‌گونه‌یی شکل گرفتند؛ اما بیشتر این تلاش‌ها نتیجه ملموسی نداشتند چرا که به باور تاریخ‌نگاران، بازیگران کلان در بحران افغانستان به موفقیت یک روند صلح دل بستگی نداشتند ویا هم آن را جدی نمی‌گرفتند.

شماری از تاریخ‌نگاران و سیاست‌گران خواست‌های شخصی، تنظیمی و مداخله کشورهای منطقه و جهان را عوامل اصلی نرسیدن افغانستان به صلح پایدار می‌گویند.

برای حل بحران‌ها درافغانستان در جریان بیش از چهل سال گذشته، تاکنون چندین توافق‌نامه صلح میان طرف‌های درگیر به امضا رسیده‌اند.

یکی از نخستین توافق‌نامه‌های صلح در چهل سال گذشته، توافق‌نامۀ سیاسی ژنو است. این توافق‌نامه با میانجی‌گری سازمان ملل متحد با حضور نماینده‌گان افغانستان، پاکستان و شوروی پیشین در هشتم اپریل سال ۱۹۸۸در ژنو امضا شد که به آغاز خروج سربازان شوروی پس از حضور ده ساله در افغانستان منجر شد.

با ادامۀ جنگ مجاهدین در برابر حکومت داکتر نجیب، او مشی مصالحه ملی را در پیش گرفت. طرح مصالحۀ ملی داکتر نجیب در شرایطی که یک طرف جنگ غرق در احساس پیروزی بود و برای سقوط دولت برنامه‌ریزی می‌کرد، نتوانست ره به جایی ببرد و حکومت نجیب سقوط کرد.

در بیست و چهارم اپریل ۱۹۹۲، شورای پنجاه‌ویک نفری مجاهدین در پاکستان تشکیل شد. این شورا مسؤولیت داشت که قدرت را به‌عنوان حکومت موقت در دورۀ انتقالی به دست بگیرد. رهبری این شورا در دو ماه اول به صبغت‌الله مجددی و در چهار ماه بعد به برهان‌الدین ربانی به‌عهده داشت. اما قبل از این‌که این شورا وارد کابل شود، جنگ میان گروه‌های مختلف جهادی آغاز شد.

پس از هر جنگ و گریز میان این تنظیم‌ها، هیئت‌های صلح تشکیل می‌شدند؛ اما هیچ‌کدام موفق به برقراری صلح نشدند تا این‌که گروۀ طالبان شکل گرفت و در سال ۱۹۹۶، کابل به دست این گروه سقوط کرد.

دورۀ پنج ساله طالبان نیز با مقاومت مردم دربخش‌هایی از کشور از جمله در شمال روبه‌رو شد تا سرانجام رژیم این گروه ازبهر پشتیبانی از اسامه بن لادن در سال ۲۰۰۱ میلادی از سوی امریکا سرنگون گردید.

در دسمبر سال ۲۰۰۱نشست بن با حضور جناح‌های سیاسی گونه گون اما بی نماینده طالبان برگزار شد. نشست بن، با وصف آن‌که اساس تازه‌یی را در افغانستان بنا نهاد، اما نتوانست به جنگ و خشونت پایان دهد و طالبان آهسته آهسته ساحه نفوذ شان را گسترش دادند.

همزمان با این توجه به یک توافق صلح با طالبان نیز جدی تر شد. در ماه جون ۲۰۱۰میلادی شورای عالی صلح تشکیل شد.

لویه جرگه مشورتی ملی صلح که با شرکت ۱۶۰۰ نماینده تشکیل شده بود، چارچوب گفت‌وگو با ناراضیان را تهیه کرد و تأسیس یک شورای عالی صلح را پیشنهاد کرد. اما در سپتمبر ۲۰۱۱برهان‌الدین ربانی رییس این شورا در کابل ترور شد.

در جون ۲۰۱۳میلادی برای نخستین‌بار دفتر سیاسی طالبان در دوحه گشایش یافت. اما اعلام مذاکرات مستقیم امریکا با طالبان، حامد کرزی رییس‌جمهور وقت را عصبانی کرد و او گفت‌وگوهای امنیتی با واشنگتن را به حال تعلیق در آورد.

در ماه می ۲۰۱۵میلادی نهاد پگواش یک نشست مقدماتی صلح افغانستان را در قطر برگزار کرد.

در جولای ۲۰۱۵ در چارچوب روند صلح مری، نماینده‌گان حکومت افغانستان و طالبان در نزدیک اسلام‌آباد باهم دیدار کردند.

در ماه سپتمبر سال ۲۰۱۶ میلادی، حکومت و حزب اسلامی حکمتیار پس از سال‌ها به توافق رسیدند و با حکم مصونیت از تعقیب دولت، آقای حکمتیار در ماه سال ۲۰۱۷ به کابل بازگشت.

در نومبر سال ۲۰۱۸نماینده‌گان چندین کشور در مسکو دربارۀ روند صلح افغانستان نشستی را برگزار کردند.

دانلد ترمپ رییس‌جمهور پیشین امریکا در سال ۲۰۱۹میلادی تلاش‌های صلح افغانستان را شدت بخشید. در جنوری ۲۰۱۹نمایندهگان امریکا با طالبان برای شش روز مذاکره کردند.

دوطرف نُه بار دیدار کردند تا سرانجام توافق نامه صلح دوحه در بیست وهشتم ماه فبروری سال ۲۰۲۰ امضا شد.

خروج تمامی نیروهای خارجی تا اول ماه می سال ۲۰۲۱ و آغاز مذاکرات صلح افغانستان بخش‌های اصلی این توافق‌نامه استند. اما اکنون که مذاکرات صلح ادامه دارند، امریکا پیش‌نویس یک توافق‌نامۀ صلح را به طرف‌‎های افغانی سپرده‌است که در آن از ایجاد یک حکومت انتقالی سخن زده شده‌است.

انتظار می‌رود در اوایل ماه آیندۀ میلادی یک نشست سرنوشت ساز در ترکیه برگزار شود و احتمالأ دربارۀ این توافق‌نامه تصمیم گرفته شود.

هم‌رسانی کنید