امروز، اول ماه اسد با هفدهمین سالروز درگذشت محمد ظاهرشاه، واپسین شاه افغانستان برابر است.
محمد ظاهرشاه چهل سال در افغانستان سلطنت کرد و ایجاد قانون اساسی نوین، پذیرفتن نظام شاهی مشروطه و آزادی احزاب از مهمترین کارهای او شمرده میشوند.
محمد ظاهرشاه فرزند محمد نادر خان، پس از کشته شدن پدرش، هنگامیکه نزده ساله بود به قدرت رسید.
هفت سال پس از به قدرت رسیدن محمد ظاهرشاه، جنگ جهانی دوم آغاز شد. دولت ظاهر شاه با ابراز بیطرفی در این جنگ، افغانستان را از آتش جنگ جهانی دوم دور نگهداشت.
سلیم پیگیر آگاه مسایل سیاسی به طلوعنیوز گفت: «ظاهر خان در طول چهل سال توانسته بود که توازن را میان شرق و غرب و میان اتحاد شوروی و امریکا نگهدارد و همچنان توانسته بود امنیت بسیار قوی را در افغانستان بوجود بیاورد. او دستآوردهای عظیمی داشت.»
سلطنت آخرین شاه افغانستان چهل سال دوام کرد. کارکردهای مهم او که در بالا یاد شد، از نخستین گامهای محمد ظاهرشاه در مسیر مردمسالاری در افغانستان شمرده میشوند.
معین گل سمکنی یکی دیگر از آگاهان گفت: «احزابی که در آن زمان ساخته شده بود، متاسفانه از ممالک دیگر تغذیه میشد و از آن کشورها نیابت میکردند؛ از همینرو احزاب نتیجه نداد. اینها [احزاب] طوری نبود که یک مبارزه سیاسی به نفع کشور را پیش ببرند، آن احزاب همیشه میخواستند که اذهان و مفکوره خود را بالای همه افغانها تحمیل کنند.»
اما نظام شاهی در ظاهر سبب نارضایتی داوود خان پسر کاکا و نخستوزیر حکومت ظاهر شاه بود، بربنیاد قانون اساسی نوین، فعالیت سیاسی برای خانواده شاهی ممنوع بود از همینرو داوود خان هنگامی که ظاهرشاه برای درمان در ایتالیا به سر میبرد، به کودتا دست زد و در ۲۶ سرطان ۱۳۵۲هجری خورشیدی نظام شاهی را از افغانستان برچید.
فضلالرحمن اوریا آگاه دیگر چنین گفت: «نظام ظاهرشاه هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی نهایت فرسوده شده بود و همچنان در مناسبات خانوادهگی و در سوی دیگر داوود خان هم در برابر ظاهر عقده داشت و میخواست گامهایی بردارد.»
او در سال ۱۳۸۱ دوباره به افغانستان آمد تا لویه جرگه اضطراری را برای تشکیل حکومت موقت در افغانستان افتتاح کند.
سرانجام آخرین شاه افغانستان در روز نخست ماه اسد سال ۱۳۸۶ در کابل درگذشت و در تپه مرنجان به خاک سپرده شد.