بیستوهشت اسد، بزرگداشت از نخستین گامها برای روشنفکری و روشنگری در افغانستان است. از شاه امانالله، بنیاد گذار دولتداری مدرن در کشور یاد میشود. شاه امانالله، پساز آزادی افغانستان، اصلاحاتی را به میان آورد که اثرهایش ماندگار استند.
شاه امانالله در این دوره، به اصلاحات چشمگیری دست زد. از میانبرداشتن بردهداری و تلاشها برای آزادیهای بیشتر، به ویژه آزادی زنان، یکی از کارهای شاه امانالله بود.
در آن زمان مکتبهای بسیار گشوده شدند و نزدیک به یک صد دختر و پسر، برای آموزش به بیرون از کشور فرستاده شدند.
محبوبه سراج، دختر خالۀ شاه امانالله، میگوید: «تغییراتی را که شاه امانالله در دامن این مملکت آورد، به اندازهیی تغییرات بنیادی بودند که تا امروز تأثیرات این تغییرات را میبینید.»
افغانستان هنگامی آزادیاش را گرفت که بسیاری از کشورهای منطقه دراستعمار قدرتهای بزرگ جهان بودند. شاه امانالله برای بهبود روابط خارجی افغانستان با جهان نیز سخت کوشید.
حمیدالله ناصر ضیاء، نوسۀ برادر شاه امانالله، میگوید: «به عنوان یک بنیادگذار نوآوری و در ایجاد دولت و دولتداری و پیشرفت، هیچ شکی نیست که تا امروز آثارش مانده.»
در دورۀ سلطنت شاه امانالله، تحولات بسیاری در بخشهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در کشور رونما شدند.
افغانستان درست در همین دوره به نظامنامۀ اساسی، که «نخستین قانون اساسی افغانستان» است، دست یافت.
محمدامین فرهنگ، از بستهگان وزیر مالیۀ شاه امانالله، میگوید: «یک نوع قوای ثلاثه را در افغانستان بهوجود آورد که لویه جرگه گروهی را جدا کرد که به پارلمان کار کند و همزمان یک نفر صدر اعظم تعیین کرد.»
اصلاحات امانی در زمان حاکمیت حبیبالله کلکانی متوقف شدند. سلطنت امانی، هرچند دورۀ کوتاه، اما یک دوره روشنگری افغانستان دانسته میشود. شاه امانالله، پس از سفر هفتماههاش از اروپا، هوای تغییرافغانستان را چون اروپا به سرداشت. ظاهراً همین مسئله نیز سبب شد تا بسیاریها در برابرش باستند و چالشآفرین بر سلطنت امانیه شوند.
برای دیدن این گزارش پیوند زیر را باز کنید.