امروز یازدهم مارچ، سالروز تخریب تندیسهای بودا از سوی طالبان است. هرچند، هشت ساحۀ تاریخی بامیان ثبت فهرست میراثهای جهانی یونسکو است، اما در سالهای پسین به مکانهای تاریخی بامیان، چندان توجهی نشده است.
شانزده سال میشود که بامیان صلصال و شهمامه را از دست داده است. یازدهم مارچ سال ۲۰۰۱ میلادی، روز غم انگیزی بود که جهانیان را شوکه ساخت.
این رویداد هرچند توجه جهانیان را به بامیان جلب کرد و اثرهای باستانی درۀ بامیان ثبت فهرست یونسکو شدند، اما مکانهای تاریخی بامیان هنوز با خطر نابودی رو به رو استند.
هنوز هم ساخت و سازهای غیرقانونی، در بخشهایی از مکان های باستانی، دیده میشوند. چنان که مغارههای تاریخی صخرههای بامیان، جای بود و باش برای باشندهگان تنگدست بامیان استند.
حسین علی، مغاره نشین، گفت: «ما در این منطقه از روی مجبوری زندهگی میکنیم. حکومت هم کاری نمیکند که جایی به ما بدهد تا زندهگی کنیم.»
هرچند شماری از مغاره نشینان در سالهای پسین به جاهای دیگر انتقال داده شدند، اما دست کم، در ۱۳۰ مغاره، هنوز هم خانوادهها زنده گی میکنند. برخی از این مغارهها، به آخورگاه چهارپایان و انبار غله و خس و خاشاک مبدل شده اند.»
میرویس علی، مغاره نشین، گفت: «پیش از ما خانوادۀ دیگری در اینجا زنده گی میکرد. در کف این مغاره، تنور ساخته بودند و آتش میکردند و تمام کارشان در همینجا بود.»
در کنار تندیسهای بودا، شهر غلغله، شهر ضحاک، قلعه کافری الف و ب، و قول اکرم و قلعه غمی در درۀ فولادی، نیز مشمول فهرست اثرهای باستانی جهان استند.
مسؤولیت بزرگ نگهداری از همۀ این مکانهای تاریخی، بر دوش قطعۀ «۰۱۲» پولیس ولایت بامیان است.
محمد عیسی عزیزی، آمر فرهنگ و توریزم ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان، گفت: «تشکیل این پولیس در بامیان متأسفانه کم است. در حدود ۲۰ تن تشکیل دارند و این ۲۰ تن مسوول نگهداری از تمام اثرهای باستانی بامیان استند. این ۲۰ تن بسنده نمیکند که از همه ساحات حفاظت کنند.»
شهر غلغله که تاریخ آن به سدههای ششم تا دهم میلادی بر میگردد، از بازماندههای زیستگاه اصلی بامیان است که باختر باستان را با هند و چین وصل میکرد.
نثار، گردشگر، گفت: «شمار زیادی از دیوارهای اینجا در اثر برف و باران دارد ویران میشوند. بخشهایی از آن سالم مانده اند. اما اگر توجه نشود، همین بخشها هم ویران خواهند شد.»