تاپی،  پروژه یی که نزدیک به سه دهه زمان برده است و هنوز نتیجه کار آن روشن نیست.

با رد و بدل شدن سه نظام در افغانستان، هنوز لوله گاز ترکمنستان یا "پروژه تاپی" به هدف نرسیده است.

اما برای نخستین بار این پروژه در کجا و برای چه هدفی طرح ریزی شد و تاریخچه آن چیست.؟

در این گزارش کوشش شده است تا این پرسش پاسخ داده شوند.

تاپی رویای بزرگ منطقه یی که با گذشت نزدیک به سی سال هنوز به واقعیت نیانجامیده است

ترکمنستان پس از جدایی از اتحاد جماهیر شوروی پیشین در دسامبر سال ۱۹۹۱، تلاش هایش را برای انتقال گاز به جنوب آسیا آغاز کرد.

زمانی که امارت اسلامی در سال ۱۹۹۶قدرت را به دست داشت، گفتگوهای رسمی را برای اجرای  پروژه تاپی با ترکمنستان آغاز کرد.

لوله گاز ترکمنستان از دولت آباد ترکمنستان آغاز و با عبور از افغانستان و پاکستان به فاضیلکار هند میرسد.

عبدالسلام ضعیف، معاون وزارت معادن و صنایع در آن زمان، یکی از شرکت کننده گان نخستین نشست در باره تاپی در عشق آباد بود.

او علت عملی نشدن این پروژه را در دوره نخست امارت اسلامی رقابت های روسیه با امریکا می داند.

عبدالسلام ضعیف، معاون وزارت معادن و صنایع در دوره نخست امارت اسلامی، گفت: «خلاف توقع اینها بنام میمورندم که نخستین تفاهمنامه است با بریدا به امضا رسید. خواست ترکمنستان این بود چون که منابع طبیعی از خود شان بود و شرکت بریداس در ترکمنستان سرمایه گذاری کرده است، پس حق اول از بریداس است که امریکایی ها این را نمی خواستند.»

هرچند طالبان در سال ۲۰۰۱ از قدرت کنار زده شدند اما درنشست هایی که در بیرون از افغانستان درباره تاپی برگزار می شدند دخیل بودند.

شهاب الدین دلاور، سرپرست وزیر معادن و پترولیم، گفت: «اکثر مناطق افغانستان در طول ۲۰سال تحت کنترول امارت اسلامی قرار داشت، هیچکس نمی توانست که بدون تفاهم امارت اسلامی در پروژه های بزرگ پیشرفت کند.»

سران ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند سه بار درسال های ۲۰۱۰،۲۰۱۵و ۲۰۱۸درباره تاپی رایزنی کردند .

فرجامین نشست در سال ۲۰۱۸به میزبانی هرات برگزار شد.در کنار آغاز پروژه تاپی در این نشست پروژه های انتقال برق پنج صد کیلوولت، راه آهن وفایبرنوری هم آغاز شدند اما تاپی هنوز تکمیل نشده است.

عبدالنصیر ریشتیا، آگاه مسایل اقتصادی، در این باره گفت: «کشورهای همسایه ما به این پروژه ها به دید سیاسی می‌نگرد و هیچ گاهی اجازه نخواهند داد که افغانستان سر پای خودش ایستاد شود.»

اکنون با سقوط نظام جمهوری، تلاش ها برای تکمیل این پروژه بزرگ منطقه یی از سرگرفته شده اند چنانچه نخستین نشست میان هیات های امارت اسلامی و حکومت ترکمنستان برای استملاک زمین ها درمسیر تاپی برگزار شد.

قرار بود پروژه تاپی در سال ۲۰۲۰به بهره برداری سپرده شود اما تا کنون حتا کار لوله کشی آن در افغانستان آغاز نشده است و روشن هم نیست که رسیدن به این هدف چه اندازه زمان دیگرخواهد برد.