سقوط جمهوریت و تسلط دوباره امارت رویدادی که برای مردم افغانستان یکبارهگی و خیلی سریع اتفاق افتاد.
یک سال پیش در بیستوچهارم اسد سال ۱۴۰۰ در حالی که بسیاری از ولایتها و ولسوالیها یکی پس از دیگری از اداره حکومت غنی بیرون شده بودند، خبر رسیدن نیروهای امارت اسلامی به کابل رسید.
این خبر سراسیمگی را در کابل به میان آورد و بسیاری از جادههای کابل برای ساعتها بسته بودند. نیروهای امارت اسلامی بی درگیری با نیروهای حکومت پیشین، وارد دروازههای کابل شدند.
عصر همان روز، عبدالله عبدالله رییس شواری عالی مصالحه ملی حکومت پیشین، خبر بیرون شدن اشرف غنی را از افغانستان اعلام کرد. آقای عبدالله گفت: «رییس جمهور پیشین افغانستان، افغانستان را ترک کرد.»
حامد کرزی، رییس جمهور پیشین، گفت: «ما در کوشش استیم که با بزرگان طالبان از راه مسالمت، برادری، وطنداری و وطندوستی مشکل افغانستان حل شود.»
شام روز یکشنبه، ۲۴ اسد، تلویزیون الجزیره در تصاویری زنده از ارگ ریاست جمهوری افغانستان، ورود اعضای طالبان به ارگ، پایان شدن پرچم سه رنگ و بر افراشته شدن پرچم سفید بر فراز ارگ را نشان داد و ملا عبدالغنی برادر از مقامهای بلندپایه امارت اسلامی در این برنامه تلویزیونی از تامین امنیت و حفاظت از جان و مال مردم اطمینان داد.
آقای برادر نخستین مقام بلندپایه امارت اسلامی بود که پس از سه روز از تصرف کابل وارد کندهار شد و سپس به کابل آمد.
در دو روز پس از آمدن امارت اسلامی به کابل، سفارت امریکا در کابل تخلیه شد و پرچم ایالات متحده از فراز سفارت پایین آورده شد؛ کارمندان سفارتهای غربی از منطقه سبز کابل با چرخبالها از کشور خارج شدند.
در سومین روز پس از سقوط، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی برای نخستین بار در یک نشست خبری در کابل ظاهر شد و فرمان عفو عمومی را به نظامیان حکومت پشین اعلام کرد.
آقای مجاهد در آن نشست خبری گفت: «این عفو بخاطری میشود که ما دیگر نمیخواهیم جنگ تکرار شود.»
با گذشت سه روز هنوز افغانستان رهبری ندارد و روشن نیست که از میان اعضای رهبری طالبان مسوولیت به دوش چه کسی خواهد بود. به روز شانزدههم سنبله، کابینه موقت امارت اسلامی اعلام شد، محمدحسن آخوند همچون رییس الوزرا، عبدالغنی برادر همچون معاون نخست، عبدالسلام حنفی همچون معاون دوم، محمد یعقوب مجاهد همچون سرپرست وزارت دفاع، سراج الدین حقانی همچون سرپرست وزارت داخله و امیرخان متقی همچون سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی گماشته شدند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی، گفت: «رهبری این را لازم دید که برای فعلن یک اداره سرپرست جور کند.»
در یک سال پسین، نشستهای زیادی در باره افغانستان در کشورهای گونهگون برگزار شدند.
پس از گذشت دو ماه از تشکیل حکومت امارت اسلامی، روسیه و ناروی دو کشوری بوده اند که برای نخستین بار مقامهای حکومت تازه را در نشستهای جهانی دعوت کردند و در نزدههم میزان، نشست مسکو با حضور نمایندگان طالبان و نمایندگان ده کشور دیگر برگزار شد.
نشست "ترویکا پلس"، نشست ویژه سازمان ملل متحد، نشست ویژه اتحادیه اروپا و دهها نشست در باره اوضاع سیاسی و حقوق بشری افغانستان برگزار شد. انتظارها بر این بود تا برایند این نشستها به رسمیت شناختن حکومت تازه باشد که نشد.
سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفته است: «به رسمیت نشناختن امارت اسلامی از سوی جامعه جهانی و چالشهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی همه نشان دهنده این است که اوضاع در افغانستان با بی ثباتی روبهرو است.»
با گذشت شش ماه از حکومت سرپرست، آرام آرام نهادهای دولتی به گونه نسبی دوباره در کابل فعال شدند و سفارتهای هند، چین، ازبیکستان، اتحادیه اروپا، روسیه، امارات عربی یکی پی هم در کابل بازگشایی شدند. روسیه، ازبیکستان، چین، ایران و پاکستان نمایندهگان طالبان را در سفارتهای افغانستان در این کشورها پذیرفتند، اما گفته اند که این کار به معنی به رسمیت شناختن طالبان نیست، بل به هدف ایجاد روابط از بهر کمکهای انسان دوستانه به مردم افغانستان است.
اشرف غنی، رییس جمهور پیشین کشور هشت ماه پس از ترک افغانستان در پیام نوروزی گفت که برای بیرون رفت از مشکلات کنونی در کشور باید یک گفتمان ملی راهاندازی شود. او همچنان هفت راهکار را برای رسیدهگی به مشکلات در کشور پیشنهاد کرد.
محمد اشرف غنی در اولین پیاماش پس از سقوط جمهوریت، گفت: «ضرور است که یک بحث ملی را در میان ما آغاز کنیم.»
از سوی هم، در جریان یک سال حاکمیت امارت اسلامی بر افغانستان، نبود قانون اساسی، ناروشن بودن پرچم رسمی کشور، تک تنظیمی حکومت، افزایش فقر و بیکاری از مسایل حل ناشده پنداشته میشوند.
سبحان الله مصباح، حقوقدان، گفت: «عدم تعریف و ترسیم نظام فعلی افغانستان بر مبنای قانون اساسی عامل عمده انزوا و بی ثباتی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی گردیده.»
برگزاری نشست عالمان دین در تالار لویه جرگه از رویدادهای کلان دیگر بود. نشست عالمان دین در خیمه لویه جرگه به دور از پوشش تصویری رسانهها برگزار شد که نمایندهی از زنان و دیگر اقشار جامعه در آن نشست حضور نداشتند.
این نخستین نشستی در کابل بود که مولوی هبتالله آخندزاده، رهبر امارت اسلامی در جمع شرکت کنندهگان حضور یافت و گفت امارت اسلامی فرمایشهای جهانی را در راستای حکومتداری نمیپذیرد.
افزون بر این مسایل، رعایت حقوق بشر به ویژه حقوق بانوان، رفتن دختران به مکتبها، پیکار در برابر هراسافگنی از شرطهای جهان برای به رسمیت شناختن امارت اسلامی بوده اند که به باور جهان، کابل تاکنون این شرطها را بر آورده نساخته است و از همین رو، تا کنون از سوی جهان به رسمیت شناخته نشده است.
با وجود یک سالگی امارت اسلامی هیچ کشوری تا کنون آن را به رسمیت نشناخته است، دیده شود که سرنوشت آن با جهان در آینده چه خواهد شد.