به‌مناسبت صدویک‌و‌مین سال‌روز استقلال کشور، عکس‌ها و سندهای تاریخی افغانستان زیرنام «آزادی در آیینۀ تصویر» در آرشیف ملی افغانستان به‌نمایش گذاشته‌ شده‌اند.

این عکس‌ها و سندهای تاریخی بازتاب‌دهندۀ روزگارانی است که استقلال افغانستان حاصل می‌شود و مردم از این بابت خرسند اند.

عکس‌‎ها و سندهای به‌نمایش گذاشته شده، در دوره‌های گوناگون از باغ بالای پغمان به ارگ و سپس به آرشیف ملی انتقال شده‌اند.

بخشی از این عکس‌ها زنده‌گی خصوصی و رسمی شاه امان الله و همسرش ملکه ثریا را نشان می‌دهند. شاه و همسرش در این تصویرها با لباس‌های محلی و مدرن دیده می‌شوند.

در این میان، تصویری از مادر شاه امان الله نیز هست که تاهنوز دیده نشده‌است.

افسر رهبین، رییس آرشیف ملی گفت: «دیدگاه‌هایی که توسط شاه امان الله درست یک صد سال پیش مطرح می‌شد حتا امروز در این سرزمین قابل قبول نیست. بسیار جای تأسف و دریغ است که کشور ما شاید یگانه کشوری در جهان باشد که به‌جای پیشرفت عقب‌گرد دارد.»

سندهایی تاریخی این نمایش شامل فرمان‌ها و بیانیه‌ها می‌شوند. یکی از این سندها نشان می‌دهد که در دو سال نخست، سال‌روز آزادی کشور به روز نهم ماه حوت جشن گرفته می‌شد، اما به‌علت این‌که ماه اسد در فصل سرسبزی و شادابی است تجلیل از جشن استقلال به ماه اسد تغییر کرد.

سند دیگر، اعلان ریاست بلدیه کابل یا شهرداری در سال‌گرد آزادی کشور است که در آن آمده که ازبهر جشن آزادی کشور برای اصلاح مو و ریش و سرتراشی پول اضافی گرفته نشود.

طاهر زهیر، نامزد وزارت اطلاعات و فرهنگ بیان داشت: «آوردن و انستال رادیو، آغاز به کار سینما، تأسیس کتاب‌خانه و گسترش مطبوعات چاپی و موضوع‌های بسیار مهم فرهنگی و مهمتر از همه توزیع تذکره برای بار نخست در دورۀ امان الله خان صورت گرفته‌اند.»

در میان این سندها، نامه‌یی نیز دیده می‌شود. این نامه به نام «اعلان بشارت و تبریک عید استقلال» نوشته شده‌است؛ ظاهرأ این همان نامه‌یی است که برای نخستین‌بار آزادی به مردم تبریک گفته شده‌است.

نجیب‌الله اکبری، مسؤول عمومی بخش اسناد تاریخی در آرشیف ملی گفت: «اولین بیانیه شان بود که در مسجد عیدگاه اهالی را جمع کردند و گرفتن استقلال و جریان‌های آن را به مردم گفتند و مزایایی که در خود آزادی و استقلال است به مردم بیان کردند.»

اما آن‌چه در میان این تصویرها و سندهای تاریخی دیده نمی‌شوند نام و تصویر کسانی استند که برای گرفتن آزادی کشور جان باختند و نیز کسانی که از آن نبردهای آزادی کشور زنده بیرون آمدند.