سال دوهزار و بیست وسه برای بخش صحت در افغانستان نیز همانند مسایل دیگر، یک سال پرچالش بود.

منع آزمون شورای طبی (اگزیت اگزم)، آزمون اکمال تخصص، کاهش شمار پزشکان زن، قطع کمک‌های بهداشتی برخی از نهاد‌های غیردولتی و افزایش رویداد‌های مثبت پولیو از مسایل مهم این سال بودند.

با آن‌که در سال ۲۰۲۳ کشور به چالش کم‌بود پزشکان زن رو‌به‌رو بود، اما پس از صدور فرمانی اخذ این آزمون برای زنان منع قرار داده شد، آزمونی که خود سبب افزایش پزشکان در کشور می‌شود.

نوریه دانش‌آموخته طب معالجوی دانش‌گاه کابل در این باره گفت: «هفت سال طب را که ما خواندیم، سال‌های معمولی نبوده است ما امتحانات بسیار زیادی را سپری کردیم امتحاناتی که سخت بوده و شنیدن این خبر خیلی متاثر کننده است».

در روز ۲۵ ماه نوامبر این سال سرپرست وزارت صحت عامه بار دیگر در جریان سفرش به ولایت ارزگان از کم‌بود پزشکان زن در کشور ابراز نگرانی کرد.

قلندر عباد سرپرست وزارت صحت عامه در این باره چنین گفت: «پرسونل زنانه ما در چند ماه گذشته ما ۲۰۰ نفر را به امتحان تخصص معرفی کردیم».

مساله پولیو یا فلج کودکان از مسایل دیگری بود که در این سال کودکان باز هم با ان دست وپنجه نرم کردند.

۹ کارزار واکسیناسیون برای کاهش این بیماری در سراسر افغانستان راه‌اندازی شد و در این سال ۶ مورد مثبت بیماری پولیو نیز به ثبت رسید.

شرافت‌زمان امرخیل سخن‌گوی وزارت صحت‌عامه گفت: «این کارزار در ۲۳ دسامبر شروع شده تا ۲۹ دسامبر در زون شرق کشور در ۴۲ ولسوالی ادامه خواهد یافت. هدف ما این است که بتوانیم در حوزه شرق و دیگر ولایت‌های کشور از این بیماری جلوگیری کنیم. از بهر تدابیر احتیاطی، واکسن را در آن‌جا شش روزه هم کردیم و کودکان زیر ‌ده سال هم واکسن می‌کنیم».

انتقال معتادان مواد مخدر به درمان‌گاه‌ها در سال ۲۰۲۳ از مورد دیگری است که می‌توان به آن اشاره داشت. با آن‌که آنان از درمان شان خشنود بودند، اما از کم‌بود مواد غذایی و برخی از موارد دیگر شکایت نیز داشتند.

نجیب، معتاد مواد مخدر، گفت: «خوشبختانه دیگر تقدیر ما بگویم، چه بگویم این را ! به این‌جا انتقال داده شدیم و حالا یک اندازه صحت یاب شدیم».

عنایت، معتاد تحت درمان، گفت: «برای ما بوت بیاورند لباس بیاورند برای ما تشک، کمپل، دوا بیاورند. جامعه جهانی به وقت به ما یا صحت عامه یا امارت اسلامی کمک کنند که برای ما هر چیز برسد».

بر بنیاد آمارهای معینیت مبارزه با مواد مخدر در این سال بیش از ۹۵ هزار فرد معتاد در سراسر کشور به درمان‌گاه‌ها انتقال یافته‌اند.

حسیب‌الله احمدی رییس دفتر معینیت مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله گفت: «در جریان سال روان در نتیجه تلاش‌های معینیت مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله ۹۵ هزار معتاد جمع آوری شده و به مرکزهای صحی و حمایوی انتقال یافته‌اند».

در سال ۲۰۲۳ میلادی سازمان ملل متحد برای رسیدگی به بیماری سوءتغذیه در افغانستان به ۱۵ کشور فراخوان داد.

فرانسیسکو برانکا، مدیر بخش تغذیه و سلامت سازمان جهانی بهداشت، گفت: «فراخوان رسیدگی از سوی سازمان ملل متحد به هدف توجه و سرمایه‌گذاری بیش‌تر برای رسیدگی به بحران سوءتغذیه پخش شده است و ما این بحران را که ترکیبی از مشکلات آب و هوا، درگیری‌ها، رکود اقتصادی و همه‌گیری کووید ۱۹ است و شمار کودکان سوء تغذیه را افزایش داده است، می‌بینیم».

اما در هفته‌های اخیر سال رییس سازمان جهانی بهداشت گفت که یک میلیون کودک در سراسر کشور به سوء تغذیه حاد مبتلا هستند و سازمان جهانی بهداشت، به هدف پی‌کار با سوء تغذیه کودکان در افغانستان به ۱۸۵ میلیون دالر نیاز دارد.

تدروس ادهانوم گبرسیوس رییس سازمان جهانی بهداشت گفت: «نزدیک به یک میلیون کودک دچار سوء تغذیه حاد هستند و ۲ اعشاریه ۳ میلیون کودک از سوء تغذیه حاد متوسط ​​رنج می‌برند. سازمان جهانی بهداشت به ۱۸۵ میلیون دالر برای ادامه تهیه دوا و پشتیبانی از شفاخانه‌ها برای جلوگیری از مرگ بیش‌تر اطفال و زنان افغان بر اثر سوءتغذیه نیاز دارد».

صلیب سرخ که از ۱۵ اگست سال ۲۰۲۱ میلادی به این‌سو از بزرگ‌ترین پشتیبان سکتور صحی افغانستان بود، در نوزدهم اگست سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که به علت کم‌بود بودجه این نهاد پشتیبانی خود را در دو مرحله لغو خواهد کرد و سرانجام این نهاد به تاریخ ۳۰ اگست مسوولیت مالی ۲۵ شفاخانه در کشور را به وزارت صحت واگذار کرد.

پرویز احمد فیضی، سخن‌گوی کمیته جهانی صلیب سرخ گفت: «این برنامه برای پاسخ‌گویی نیازهای فوری ایجاد شده بود و هدف اصلی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ این بود که به مقام‌ها اجازه دهند خود را سازمان‌دهی کنند تا مسوولیت‌های خود را به عهده بگیرند».

در این سال پروژه بازسازی و نوسازی بنیادی برخی از شفاخانه‌های به ویژه شفاخانه جمهوریت به ارزش بیش از چهار میلیارد افغانی روی دست گرفته شد.

قلندر عباد سرپرست وزارت صحت‌عامه گفت: «چهار میلیارد دالر به این پروژه اختصاص داده شده است که در این سه صد و هفده میلیون را در بخش ساختمانی این شفاخانه به مصرف می‌رسانیم و تقریباً دو میلیارد و ششصد و هفتاد میلیون را برای این شفاخانه تجهیزات طبی خریداری می‌کنیم».

در جریان این سال سرپرست وزارت صحت به کشورهای هم چون ایران، قطر مالیزیا و برخی از کشور های دیگر جهان سفر کرد.

قلندر عباد در آخرین سفر سال ۲۰۲۳ اش به مالیزیا در گفت‌و‌گو با یک رسانه این کشور با تاکید بر نقش زنان، گفت که امارت اسلامی مخالف حقوق زنان نیست و اکنون بیش از ۱۵۰هزار زن در سکتور صحی افغانستان فعالیت دارند.

سرپرست وزارت صحت‌عامه گفت: «۱۵۰هزار زن در سکتور صحت کار می‌کنند که یک رقم بزرگ است. در حکومت گذشته به این تعداد زنان کار نمی‌کردند. ما زنانی را که در بخش‌های مختلف تجربه دارند در سکتور صحت به کار می‌گماریم. ما انستیتوت‌هایی برای نرسنگ، قابلگی و همچنان برنامه‌های مختلف آموزشی داریم. ما مخالف حقوق زنان نیستیم. در جایی که به زنان ضرورت است، دروازه را به روی آنان باز نگه داشته‌ایم زیرا زنان بخش مهم جامعه ما را تشکیل می‌دهند. بدون زنان بسیار دشوار است که جامعه را اداره کنیم».

در این سال بازار دوایی کشور نیز از چالش‌ها به دور نمانده است.

قاچاق، افزایش قیمت دوا، و کیفیت پایین آن از جمله چالش‌های است که بارها شهروندان کشور و بازرگانان دوا از آن ابراز نگرانی کرده‌اند.

جلندر شاه‌، باشنده کابل، می‌گوید: «اگر دوای ما با کیفیت باشد ما چرا پاکستان برویم؟ چی ضرور است که در خاک بیگانه رفته خود را تداوی کنیم».

نثاراحمد تره‌کی، رییس این کارخانه گفت: فقط یگانه و یگانه مانع رشد و پیشرفت تمام تولید صنعت دوایی افغانستان که امروز تمام فابریکات به آن چالش مواجه هستند، مسله قاچاق است».

اداره ملی دوا و غذا در این سال برای ۱۰ فابریکه تولیدی دوا و محصولات صحی اجازه فعالیت داد و تا هشتاد درصد از قاچاق دوا در کشور نیز جلوگیری شده است.

جاوید هژیر سخن‌گوی اداره ملی دوا و غذا گفت: «فعلا دوا ممکن در حد بیست الی سی فیصد به شکل قاچاق بیاید و بخاطر این‌که این فیصدی تقرب به صفر کند، اداره ملی غذا و ادویه افغانستان فعلن در جریان تطبیق طرزالعمل مبارزه با قاچاق قرار دارد».

عبدالباری عمر سرپرست اداره ملی دوا و غذا نیز در این سال چهار سفر به کشور های چون ایران، ترکیه، و هالند داشت.

او در در سفرش به کشور ایران تفاهم‌نامه‌یی را به هدف رشد سکتور دوایی کشور به امضا رساند، اما در جریان سفرش به هالند او به برخی از کشورهای اروپایی دیگر چون آلمان نیز سفر کرد و با شماری از مهاجران افغان مقیم آن کشور گفت‌وگو داشت، سفری که از سوی مقام‌های این کشور واکنش برانگیز شد.

وزارت خارجه آلمان در صفحه ایکس‌اش در واکنش به سفر او نوشت «ما حضور عبدالباری عمر، نماینده طالبان در کلن را به شدت محکوم می‌کنیم. هیچ ویزا توسط یکی از دفاتر ویزای ما برای اطلاعات شخصی ما صادر نشده است. ما در حال بررسی اقدام‌های بیش‌تر با همکاری نزدیک با مقام‌های داخلی و شرکا هستیم. سفر به ما اعلام نشده بود».

در واپسین ماه سال ۲۰۲۳ میلادی جاپان با امضای تفاهم‌نامه‌ای همراه با سازمان جهانی بهداشت در افغانستان، از کمک هفت میلیون دالری این کشور به بخش مبارزه با امراض ساری در کشور خبر داد.

سفیر جاپان در این نشست تاکید کرد که این کمک‌ها در شفاخانه امراض ساری افغان جاپان و شفاخانه ملی انتانی در کابل به مصرف خواهد رسید.

تاکایوشی کورومایا سفیر جاپان در کابل، گفت: «در این توافق، حکومت جاپان تقریباً هفت میلیون دالر به سازمان جهانی بهداشت از بهر کاهش مرگ و میر در میان بیماران بدلیل بیماری‌های ساری را فراهم می‌کند تا از ظرفیت‌های درمان شفاخانه ملی انتانی و شفاخانه افغان جاپان در کابل در بخش تداوی بیماری‌های ساری اطمینان حاصل شود».

حالا دیده شود که با تمام چالش‌های این سکتور در سال ۲۰۲۳ میلادی ، به شمول نگرفتن آزمون شورای طبی، کم‌بود پزشکان زن، کم‌بود ساز و برگ‌های بهداشتی در برخی از شفاخانه‌های کشور در سال دوهزار و بیست و چهار چقدر این چالش‌ها حل خواهد شد.