زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ پیشین امریکا برای صلح افغانستان، در گفت‌وگوی ویژه با طلوع‌نیوز می‌گوید که در روزهای پیش از سقوط کابل، توافق شده بود تا نیروهای طالبان وارد کابل نشوند و طی دو هفته روی یک حکومت همه‌شمول موافقه شود.

خلیل‌زاد می‌گوید که او این باره با ملا برادر و تیم مذاکره کننده طالبان گفت‌وگو کرده بود و قرار بود شماری از سیاسیون و یک تیم با صلاحیت از حکومت پیشین به دوحه بروند و با طالبان روی یک حکومت همه شمول موافقه کنند.

او می‌گوید: «توافق این قسم صورت گرفت که طالبان کابل نمی‌روند، داخل نمی‌شوند به کابل، و یک تعداد قوای شان هم که بود بیرون میایند. در عین زمان یک هیأتی از کابل میاید و در دو هفته روی یک حکومت همه‌شمول موافقه می‌شود.»

به گفته خلیل‌زاد، قرار بر این شده بود که فیصله هیأت‌ها در دوحه روی حکومت همه‌شمول نهایی باشد و اشرف غنی نیز آن را پذیرفته بود. به گفته او، این حکومت همه شمول برای یک دوره موقت درنظر گرفته شده بود.

از سویی دیگر، خلیل‌زاد هر دو طرف گفت‌وگوها – طالبان و جمهوریت – را در ناکامی روند صلح افغانستان مقصر می‌داند.

به گفته خلیل‌زاد، توافقنامه دوحه میان ایالات متحده و طالبان یک فرصت خوب را برای رسیدن به صلح ایجاد کرد، اما دو طرف گفت‌وگو از این فرصت استفاده نکردند.

خلیل‌زاد می‌گوید: «گرچه یک شانس طلایی بدست آمد براساس توافقنامه دوحه و اعلامیه مشترکی که در عین روز در کابل صورت گرفت، اما بدبختانه دو طرفی که در جنگ بودند از آن استفاده نکردند. به نظر من زیادتر این ناکامی متوجه این دو طرف است.»

خلیل‌زاد می‌گوید که طرف‌های جمهوریت و طالبان برای رسیدن به صلح از خودگذری نشان ندادند. او می‌افزاید: «پیش من کلان‌های افغانستان – به شمول طالبان و غیرطالبان – مسئولیت زیاد دارند در این قسمت که یک راه مابینی را قبول نکردند.»

خلیل‌زاد می‌گوید که عدم تمایل دو طرف به رسیدن به یک توافق سبب دلسردی امریکا از روند صلح شد. به گفته او، جوبایدن ازبهر جلوگیری از گیر ماندن در افغانستان، گزینه خروج زمان بندی شده را بر خروج مشروط ترجیح داد. او می‌گوید: «نگرانی در این بود که اگر ما خروج را مربوط بسازیم به موافقه بین افغان‌ها، ممکن است هیچ وقت افغان‌ها به موافقه نرسند.»

خلیل‌زاد می‌گوید که امریکا با طالبان روی ایجاد یک حکومت مشارکتی گفت‌وگو می‌کرد، اما تیم اشرف غنی به ایجاد یک چنین حکومت تمایل نشان نداد. او می‌گوید: «در اول ما با طالبان در باره یک حکومت مشارکتی صحبت می‌کردیم، من خودم یک پیشنهاد هم دادم، و به زودی کابل (تیم جمهوریت) آن را پخش کرد. پخش کردن موافقه‌ی که پنهان به طالبان و حکومت داده شده بود، خودش به این معنا بود که می‌خواستند به آن پیشنهاد صدمه برسانند.»

خلیل‌زاد می‌گوید که پس از شدت گرفتن نبردها، امریکا طالبان را زیر فشار قرار داد و آن‌ها هم توافق کردند که بالای شهرها و شاهراه‌ها حمله نکنند. به گفته او، اما حکومت پیشین افغانستان بر آتش‌بس فوری پافشاری داشت.

در باره انتخابات ریاست جمهوری گذشته و سوگند همزمان اشرف غنی و عبدالله عبدالله، خلیل‌زاد می‌گوید که عبدالله بیشتر از خود انعطاف پذیری نشان، اما اشرف غنی حکومت مشارکتی را نمی‌پذیرفت.

در باره تهدید داعش، خلیل‌زاد می‌گوید که داعش یک تهدید برای همه است. به گفته او، در گذشته حکومت پیشین و طالبان یک‌دیگر را بر رابطه داشتن با داعش متهم می‌کردند.

در همین حال، بنیاد امریکایی «دفاع از دموکراسی‌» با نشر گزارشی زلمی خلیل‌زاد را عامل بنیادی ناکامی روند صلح افغانستان گفته است.