با سقوط نظام جمهویت در افغانستان رسانه‌ها در کشور نیز گواه تغییرات گسترده بوده اند.

هرچند پس از روی کار آمدن دوباره طالبان در افغانستان سخنگویان امارت اسلامی اعلام کردند که به آزادی بیان و رسانه‌های آزاد متعهد استند اما در یکسال گذشته محدودیت‌های فراوانی بر رسانه‌ها وضع شده اند.

مسدود شدن رسانه‌ها، بیکاری کارمندان رسانه‌یی، بیرون شدن خبرنگاران از افغانستان از رویدادهای برجسته یک سال گذشته پنداشته می‌شوند.

پس از سقوط کابل به روز یک‌شنبه، بیست و چهارم ماه اسد سال ۱۴۰۰ رسانه ها با بیم و امید به اطلاع‌رسانی ادامه دادند. تا این که دو روز پس از سقوط کابل، ذبیح الله مجاهد در نخستین نشست خبری‌اش در باره چگونه‌گی فعالیت رسانه‌ها وضاحت داد.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی، گفت: «تعامل ما با رسانه‌ها در چارچوب اصول و بر اساس اصول رسانه‌یی خواهد بود. ما می‌خواهیم همه رسانه‌های خصوصی آزاد و مستقل باشند.»

اما در نخستین روزهای حاکمیت دوباره طالبان، رسانه‌ها نامه‌یی را دریافت کردند که در آن طالبان خواهان خطاب شدن شان به نام امارت اسلامی شده بودند. در یک سال حاکمیت دوباره امارت اسلامی، دستورالعمل‌هایی در باره پخش سریال‌ها و چگونه‌گی پوشش بانوان خبرنگار صادر شدند.

اما کارگیری از ماسک یا پوشانیدن صورت برای مجریان زن در رسانه‌ها در اواخر ماه ثور سال جاری بیشتر واکنش برانگیز شد.

تهمینه عثمانی، گراننده، می‌گوید: «اجرایه برنامه با ماسک، همینطور که هویدا است، از روز اول که این قانون وضع شد، گفته بودیم که با مشکلات زیاد مواجه است.»

اوضاع بد اقتصادی و محدویدت‌ها دو علت دیگری بودند که فعالیت صدها رسانه در کشور متوقف شدند. آمارهای سازمان گزارشگران بی مرز نشان می‌دهند که در یک سال پسین از میان ۵۴۷ رسانه ۲۱۹ رسانه فعالیت‌های شان را متوقف ساخته اند.

حجت الله مجددی، رییس اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان، گفت: «بابسته شدن از این تعداد رسانه‌ها از جمله ۱۲ هزار کارمند رسانه‌یی، حدود هفت هزار کارمند رسانه‌ی که ۲۱۰۰ تن آنان را خانم‌ها تشکیل می‌داد، کار خود را از دست دادند.» 

سازمان گزارشگران بی مرز، گفت: «رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران با مقررات ناعادلانه‌‌یی قرار می‌گیرند که آزادی رسانه‌ها را محدود می‌کند و راه را برای سرکوب و آزار و اذیت باز می‌کند. مقامات باید متعهد شوند که به خشونت و آزار و اذیت کارکنان رسانه‌ها پایان دهند و به آن‌ها اجازه دهند که بی  مزاحمت کارهای شان را انجام دهند.»

اما در این مدت صدها خبرنگار و کارمند رسانه‌یی به علت‌های گونه‌گون به ویژه ترس از طالبان کشور را ترک کردند.

در این میان صدها تن دیگر هم اکنون در کشورهای همسایه در انتظار رسیده‌گی به پرونده‌های مهاجرتی شان استند. خبرنگارانی که تاکنون چندبار از بهر عدم توجه کشورهای غربی به خبرنگاران افغانستان دست به اعتراض نیز زده اند.

طاهر سدید، خبرنگار، گفت: «خواست ما از کشورهای خارجی، کشورهای اروپایی و همچنان نهادهای حامی خبرنگاران در کشورهای اروپایی همین بود که به پرونده‌های روزنامه نگاران که در پاکستان استند، رسیده‌گی بکند.»

رفیع الله نیکزاد که روزها و شب هایش را به سختی و زیر فشارهای روحی سپری می‌کرد، ماه ها است که در اسلام‌آباد به سر می‌برد. وی می‌گوید که سال‌ها با رسانه‌های گونه‌گون کارکرد اما پس از سقوط نظام جمهوریت، افغانستان را ترک کرد.

رفیع الله نیکزاد، خبرنگار، گفت:«صدها خبرنگار که در کشورهای همسایه به ویژه در پاکستان استند با بی سرنوشتی به سر می‌برند»

در این میان اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان می‌گوید که در یکسال پسین بیش از ۱۳۰ پرونده خشونت در برابر خبرنگاران نیز به ثبت رسیده اند و در این میان ۹۲ خبرنگار و کارمند رسانه‌یی بازداشت و زندانی شده اند. بر بنیاد این آمارها در یک سال پسین دو خبرنگار کشته شده و چهار تن دیگر زخمی شده اند.

منابعی می‌گویند که هم اکنون عبدالحنان محمدی در کاپیسا و میرزا حسینی در کابل در بند امارت اسلامی به سر می‌برند.

با آنکه حکومت سرپرست همواره گفته است که به آزادی رسانه‌ها در چارچوب شریعت اسلامی پابند است اما تاکنون قانونی که چگونه‌گی فعالیت رسانه‌ها را روشن بسازد وجود ندارد.

پس از مداخله برخی از نهادهای امنیتی امارت اسلامی در کار رسانه‌ها، سخنگوی مارت اسلامی در یک نشست به تاریخ سیزدهم دلو ۱۴۰۰ گفت که قانون رسانه‌های همه‌گانی اجرایی است و تعهد کرد که به زودی کمیسیون تخلفات رسانه‌یی را از بهر جلوگیری از سو استفاده ها ایجاد خواهند کرد اما تاکنون این گفته‌ها عملی نشده اند.

بلال کریمی، معاون سخنگوی امارت اسلامی، گفت: «در این راستا کار جریان دارد ولی شما در جریان استید که مسوولین در این زمانیکه گذشت، بعضی از آنان در جایی خود نبودند، انشالله که همه‌گی پس در کار خود و درجایی خود بی‌آیند، کار می‌کنند.»

اکنون که یکسال از روی کار آمدن دوباره امارت اسلامی می‌گذرد از چالش‌ها در برابر کار خبرنگاران و رسانه‌ها کاسته نشده اند.

باورها این استند که اگر امارت اسلامی در رویکرد اش در برابر رسانه‌ها تجدیدنظر نکند، آزادی رسانه‌ها که از دست‌آوردهای بزرگ افغانستان بود از دست خواهد رفت.