منارهای شهر هرات که روزی غرور یک تمدن بودند، اکنون در آستانۀ نابودی قرار دارند.
یکی از این منارها که به «منار پنجم هرات» مشهور است، نزدیک به بیست سال میشود که با سیمهای پولادی نگهداری میشود که اکنون سیمهای پولادی هم توانایی نگهداری این بازماندۀ باستانی را از دست دادهاند.
مسؤولان ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات، میگویند که این منار، از جنگها و نابسامانیهای چهاردهۀ پسین کشور در امان نبودهاست.
جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات میگوید: «هر روز حرکات منار پنجم نظر به سنسورهایی که به روی منار نصب شدهاند بیشتر میشود. کیبلها قابلیت این منار را ندارند. چیزیکه ما برآورد کردهایم این منار بیش از ۸۰ تُن وزن دارد و به هیچ عنوان توسط کیبل نگهداری نخواهد شد و نگران این مسئله استیم. به احتمال خیلی زیاد این منار در آینده بسیار زود فرو میریزد.»
این منارها بخشی از مجتمع مصلی ولایت هرات است که توسط ملکه گوهرشاد در اواخر قرن پانزدهم میلادی طرحریزی و تحت نظارت وی اعمار شدند. این مصلی، زمانی بزرگترین افتخار هرات بهشمار میرفت. در مجاورت مصلا، مدرسۀ سلطان حسین بایقرا قرار داشت.
بربنیاد گزارشها، این مصلی، در سال ۱۸۸۵میلادی توسط ارتش بریتانیا ویران شد تا فضای بیشتری برای هنگ توپخانه که برای نبرد با روسها آمادهگی میگرفتند ایجاد شود.
در دورۀ حضور شوروی در افغانستان، این مصلی، دوباره شدیداً آسیب دید و فقط پنج منار آن باقی ماندند که دو منار آن بر اثر اصابت راکت آسیب دیدهاند.
مهندسان ساختمانی اما باور دارند که احتمال حفظ این بازماندۀ تاریخی وجود دارد و اما باید زودتر اقدام شود.
آمنه کریمیان، مهندس ساختمانی در این باره گفت: «در کنار این منار، یک دُکل ساخته شود و توسط کیبلها این منار نگهداری شود. کیبلهای قبلی به زمین وصل شدهاند و این راه حل نیست؛ چون نمیتواند زیاد قوه را نگهدارد. به همین خاطر اگر دُکلی ساخته شود و به دُکل کیبلها وصل شود بهتر منار را نگهمیدارد.»
در همین حال، مقامهای محلی هرات حفاظت از این منار را نیازمند همکاری مختصصان خارجی میدانند و به همین علت از سازمان یونسکو کمک خواسته شدهاست.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات بیان داشت: «بخاطر حفظ و مراقبت و مستحکم کاری منار پنجم یک سلسله اقداماتی در سطح محل انجام شدهاست. نیاز است تا متخصصان بینالمللی در این راستا دخیل باشند. خوشبختانه با همکاری یونسکو بعضی اقداماتی در این زمینه صورت گرفته اما نیاز به کارهای بنیادی در این راستا هنوز وجود دارد.»
در نزدیکی منار پنجم هرات، یک جادۀ مزدحم و یک تالار عروسی موقعیت دارند. نگرانیهایی وجود دارند که اگر این منار فرو بریزد در کنار اینکه یک اثر تاریخی ازبین میرود، زیانهای هنگفت مالی و جانی را نیز به باشندهگان محل وارد خواهد کرد.