دوسال قبل زمانی که محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان زمام امور کشور را به دست گرفت، از آن زمان به بعد، روابط افغانستان و پاکستان فراز و نشیبهای متعددی را تجربه کرده است.
درست یک ماه قبل از امروز، رییس جمهور غنی در یک مصاحبۀ اختصاصی با شبکۀ پاکستانی "جیو نیوز" تلاش نمود تا موقف کشورش را با شدید ترین لحن ممکن به جانب پاکستانی ارائه کند. در این برهه، پیام رییس جمهور غنی به دولت پاکستان کاملأ آشکار و واضح بود، به این معنی که هرچیز حد و حدودی دارد و رویکرد دوگانه دیگر قابل قبول نیست.
این در حالیست که پاکستان همواره از قربانیهای مالی و انسانی که به گفتۀ این کشور در راستای مبارزه علیه تروریزم انجام داده سخن به میان آورده است. اما افغانستان نیز به تلفات انسانی برخاسته از هراس افگنی در پاکستان و قربانیهای شرکاء بین المللیاش در جهت مبارزه علیه هراس افگنی اذعان دارد. اما در عین زمان، بحثی که افغانستان روی آن میپیچد این است که چرا پاکستان میان طالبان فرق قایل است و آنان را به طالبان خوب و بود دسته بندی میکند.
از یک سو، زمانی که پاکستان از پیکار علیه هراس افگنی سخن به میان میآورد، در سوی دیگر، این پاکستان است که قادر به روشن ساختن موقفاش در قبال گروه طالبان نیست و کسی نمیداند که پاکستان به طالبان خوب اشاره دارد و یاهم طالبان بد، اما باید تذکر داد که این رویکرد دیگر نمیتواند از کسی پنهان باقی بماند و آن اینکه که پاکستان در واقع آن عده از طالبان را هدف قرار میدهد که از آنان به عنوان طالبان بد نام می برد.
اما در آن سوی قضیه، پاکستان همچنان به پناه دادن به آن عده از طالبانی که عملیاتهای نظامی را علیه افغانستان طراحی میکنند ادامه میدهد و از آنان به حیث طالبان خوب نام می برد. در حالی که رییس جمهور غنی همواره بر هدف قرار دادن همه گروههای تروریستی تأکید کرده است، چیزی که میتواند عدم اعتماد را در مورد مبارزه پاکستان علیه دهشت افگنی بیش تر از بیش تقویت کند.
افغانستان به این عقیده است که پاکستان از منابع مالی که این کشور در جریان بیش تر از یک دهه حضور نیروهای بینالمللی حفظ امنیت در افغانستان استفاده کرده چشم پوشی میکند. در عین حال، اضافه تر از این، پاکستان یکی از شرکای میلیارد دالری تجاری افغانستان و بزرگترین بازار فراهم سازی مسایل تدارکاتی نیروهای بینالمللی برای انجام عملیاتهای آنان بوده است.
در پهلوی این همه، پاکستان همچنان دخیل بودن جهان را در قضایای افغانستان برای منافع ملیاش مضر میداند، اما این نوع طرز تفکر صرف از سوی پاکستان ایجاد شده است.
پاکستان همچنان افغانستان را به همکاری با شورشیان بلوچ در آن کشور متهم می سازد، چیزی که اول تر از همه موضوع داخلی پاکستان است. اما این بسیار یک امر غیر عادی خواهد بود که افغانستان بخواهد وارد چنین موضوعی شود و آیا افغانستان میتواند از چنین شوری به سود خود استفاده کند. این موقف افغانستان را میتوان در چارچوب یک واقعیت تاریخی استدلال کرد و آن اینکه افغانستان نیز شهروندان بلوچ خودش را دارد و این قشر در طول تاریخ وفاداری شان را به کشور شان ثابت ساختهاند. این احتمال وجود دارد که شورش گری از سوی بلوچهای پاکستان میتواند اثراتی را روی ثبات در افغانستان ببار آورد.
پاکستان ادعا دارد که تلاشهای جدیدی برای تجدید خط دیورند و مسأله پشتونستان در افغانستان جریان دارد. اما به مشکل میتوان اسناد و شواهدی را که بتواند ادعای پاکستان را مبنی بر تجدید این مسأله جنجال برانگیز به اثبات برساند، در افغانستان یافت. علاوه بر این، افغانستان با در نظرداشت موقف تاریخیاش، نمیخواهد مشکلاتی را در رابطه با همسایه جنوبیاش ایجاد کند.
در این میان، پاکستان همچنان از روابط حسنه میان افغانستان و رقیب دیرینه این کشور هند چندان خرسند نیست. اما خطوط اساسی سیاست خارجی افغانستان را میتوان در حروف رییس جمهور غنی به این گونۀ مطالعه کرد. رییس غنی در این رابطه چنین گفته است:"سیاست خارجی ما مسأله کسی دیگری نیست، اما از خودما، ولی این سیاست سازنده خواهد بود."
متأسفانه، پاکستان همیشه بر این امر تأکید کرده است که روابط حسنه میان افغانستان نمیتواند چیزی دیگر جز فراهم سازی زمینه برای فعالیت ضد پاکستان از سوی هند از طریق خاک افغانستان باشد. اما به مشکل میتوان اسناد و شواهدی لازم مبنی بر اتهامات مطرح شده از سوی پاکستان را یافت. بر علاوه، هند یک نقش سازنده ای را در راستانی بازسازی مجدد افغانستان و ثبات در این کشور در حال انجام دادن است. به همین منظور، مشارکت هند در افغانستان به گونۀ واضح تقدیر گردیده است. خوش بینانه باید گفت که افغانستان هیچ مشکلی از عادی سازی روابط میان هند و پاکستان ندارد. در حقیقت اگر دو کشور هند و پاکستان روابط شان را حسنه بسازند، افغانستان باتوجه به ضرورتهای تجارتی و اقتصادیاش میتواند از گُسترش پروژه های منطقوی سود ببرد.
واقعیت امر این است که در افغانستان برخلاف پاکستان، رهبری سیاسی روابط جهانی کشور را تنظیم میکند. اما در پاکستان نظامیها نفوذ قابل ملاحظه ای برای تنظیم روابط خارجی این کشور دارند. به همین خاطر بود که رییس جمهور غنی بعد از احراز سمت اش دیداری با رییس ستاد ارتش پاکستان انجام داد.
افغانستان به این عقیده است که تلاشهای جدی رییس جمهور غنی از سوی پاکستانیها به گونۀ خوبی مورد توجه قرار نگرفته و گروه طالبان، شبکۀ حقانی و گروه داعش که پناه گاههای امن در قلمرو پاکستان دارند به حملات شان در افغانستان ادامه دادند و آخرین مورد این فعالیتهای حمله بر دانشگاه امریکایی افغانستان بود که تقریبا دو هفته قبل انجام شد و بعد از حمله بر کارمندان وزارت دفاع افغانستان و شهر نو کابل بود. رهبر پیشین طالبان که به گونۀ آزادانه در خاک پاکستان فعالیت میکرد در نتیجۀ یک حمله طیاره بی سرنشین امریکا کشته شد در حالی که ارتش افغانستان همیشه هراس افگنانه مظنون به پاکستان را به این کشور تحویل داده است.
این میتواند تا اندازه ای درست باشد که احساسات ضد پاکستانی در افغانستان در میان رهبران سیاسی، روشن فکران مذهبی و مردم عام کشور در حال افزایش است. اما فرق افغانها در رابطه به مردم و حکومت پاکستان کاملأ واضح است. آن اینکه میلیونها افغان در طول دهه ها در دوسوی خط دیورند مسکن گزین بودهاند و پاکستان میلیونها افغان را میزبانی نموده است. پس باید گفت که افغانها بنا به ارزشهای فرهنگی شان یک ملت ناسپاس نیستند. ما به این عقیده استیم مردمان دو کشور داشتههای عظیم از دوستی را دارند، اما روابط دولت با دولت نیاز به اعتماد سازی بیشتر دارد، نظریهها در افغانستان این استند که پاکستان تا هنوز بر عملی سازی وعده هایش در این راستا ناکام بوده است.
افغانستان به این باور است که جشم انداز رییس جمهور اشرف غنی برای روابط اقتصادی منطقوی یک راهبردد برد برد است و تمامی کشورهای منطقه میتواند از آن سود ببرد. رییس جمهور همواره بر مشارکت روی مواقع و منافع تأکید کرده است. اگر پاکستان بتواند تلاشهای جدی افغانستان را خوب جبران کند، دو ملت میتواند به یک آینده درخشان، صلح و امنیت دائمی نایل آیند.
اجمل شمس رییس حزب افغان ملت ملي مترقي گوند است که در کابل فعالیت دارد. آقای شمس همچنان به حیث مشاور سیاسی رییس جمهور اشرف غنی در زمان سمت وی به عنوان رییس کمیسیون انتقال امنیت کار کرده است. شمس به طور عموم روی مسایل سیاسی و مسایل توسعه مقالاتی نوشته است و مقالات ایشان در رسانههای همچون نیوز انترنیشنل، گلف نیوز، فورین پالیسی، دی نیشنل و دیپلومات به چاپ رسیده است.
دیدگاه تان در این باره